«هنر منحط» در پاریس؛ نمایشگاهی که پرده از سانسور و سرکوب هنر نازی‌ها برمی‌دارد

به‌تازگی نمایشگاهی در پاریس پرده از سانسور گسترده‌ای در حوزه هنر برداشته است که رژیم نازی تحت عنوان «پاک‌سازی فرهنگی» به اجرا گذاشته بود.

نمایشگاهی با محوریت «هنر منحط» که نازی‌ها آن را انحرافی و نامطلوب می‌دانستند، در موزه پیکاسو پاریس گشایش یافته است. این نمایشگاه که نخستین رویداد در نوع خود در فرانسه محسوب می‌شود، به بررسی آثاری می‌پردازد که در دوران حکومت نازی‌ها ممنوع بودند.

یکی از بخش‌های اصلی این نمایشگاه، بررسی نمایشگاه جنجالی «Entartete Kunst» (هنر منحط) است که در سال ۱۹۳۷ در مونیخ برگزار شد. نمایشگاهی در آن بیش از ۶۰۰ اثر از هنرمندانی که از سوی رژیم نازی تحت تعقیب و فشار بودند، به نمایش درآمد.

این نمایشگاه در آن زمان با هدف برانگیختن انزجار عمومی از آثار هنرمندانی برگزار شد که از دیدگاه رژیم فاشیستی آلمان به دلایلی همچون یهودی بودن وابستگی به اندیشه‌های کمونیستی یا گرایش‌های همجنس‌گرایانه غیرقابل‌قبول بودند. با این حال بسیاری از هنرمندانی که آثارشان در آن نمایشگاه به نمایش درآمد امروز همچون اتو دیکس، واسیلی کاندینسکی و پل کله از چهره‌های شاخص هنر مدرن به شمار می‌روند.

نمایشگاه سال ۱۹۳۷ در حقیقت نقطه اوج مجموعه‌ای از رویدادهایی بود که حکومت نازی برای «پاک‌سازی» آنچه که هنر منحط می‌خواند، ترتیب داده بود. این روند از سال ۱۹۳۳ همزمان با به قدرت رسیدن نازی‌ها با برگزاری نمایشگاه‌هایی در شهرهای مختلف آلمان از جمله درسدن، مانهایم و کارلسروهه آغاز شده بود.

در جریان این پاک‌سازی فرهنگی بیش از ۲۰ هزار اثر هنری از هنرمندانی همچون ونسان ون‌گوگ، مارک شاگال و پابلو پیکاسو از گالری‌ها و موزه‌های آلمان حذف، فروخته یا نابود شدند.

نمایشگاه «هنر منحط» که از ۱۸ فوریه تا ۲۵ مه در موزه پیکاسو پاریس برگزار می‌شود، مجموعه‌ای از آثاری را به نمایش گذاشته که در دوران نازی‌ها سانسور یا تخریب شده بودند. این نمایشگاه همچنین نشان می‌دهد که چگونه رژیم‌های فاشیستی با محدود کردن هنر، جامعه و مخالفان خود را سرکوب می‌کنند.

آثار هنرمندان دیگری همچون جورج گروس، پل کله و اسکار کوکوشکا نیز در این مجموعه دیده می‌شود. بخشی از نمایشگاه نیز به بررسی سرکوب هنرمندان یهودی توسط رژیم نازی اختصاص دارد که در آن دو نقاشی از مارک شاگال، هنرمند فرانسوی-روسی یهودی به نمایش گذاشته شده است.

این نخستین بار است که یک موزه در فرانسه نمایشگاهی را به طور کامل به آثاری اختصاص می‌دهد که توسط نازی‌ها «منحط» خوانده شده بودند. پیش از این، تنها یک نمایشگاه کوچک در انستیتو گوته در سال ۱۹۸۹ به این موضوع پرداخته بود. در دیگر کشورها، رویدادهای مشابهی برگزار شده که از جمله مهم‌ترین آن‌ها نمایشگاهی در برلین در سال ۱۹۹۲ بوده است.

پیش از این، تصور می‌شد که برخی از آثار این مجموعه، از جمله مجسمه‌های امی روئدر، در جریان جنگ جهانی دوم برای همیشه از بین رفته‌اند. اما این آثار در حفاری‌های باستان‌شناسی سال ۲۰۱۰ در برلین کشف شدند و اکنون به نمایش در آمده‌‌اند. 

بخش دیگری از این رویداد به سرنوشت این آثار در دوران جنگ جهانی دوم از زمانی که در اختیار مجموعه‌داران یهودی بودند تا زمانی که نازی‌ها آن‌ها را مصادره کردند و در نهایت به وارثان اصلی بازگردانده شدند، می‌پردازد. 

یکی از آثار شاخص این نمایشگاه، تابلوی «دستگیری خاخام» اثر مارک شاگال است که عنوان خود را از داستانی کوتاه نوشته ایزاک لیب پرتز، نویسنده یهودی گرفته است. این نقاشی در سال ۱۹۲۸ توسط موزه «Kunsthalle» در شهر مانهایم خریداری شد اما چند سال بعد به دلیل ارتباطش با فرهنگ یهودی، هدف تبلیغات نازی‌ها قرار گرفت. این تابلو در سال ۱۹۳۳ همراه با این پیام تبلیغاتی «شما که مالیات می‌پردازید، باید بدانید پولتان کجا خرج می‌شود» در خیابان‌های مانهایم به نمایش گذاشته شد. 

در بخش‌های مختلف این نمایشگاه، نامه‌هایی از هنرمندانی مانند اتو دیکس نیز دیده می‌شود که تصویری از زندگی و سرکوب هنرمندان در دوران نازی‌ها را ارائه می‌دهند. همچنین داستان‌های شخصی هنرمندانی که تحت تعقیب این رژیم قرار داشتند، در این نمایشگاه روایت شده است.

این نمایشگاه که در پاریس افتتاح شده، تنها یک رویداد هنری نیست، بلکه سندی تاریخی است که نشان می‌دهد چگونه حکومت‌های فاشیستی با سرکوب هنر و هنرمندان، فرهنگ را هدف قرار می‌دهند.

نمایشگاه «هنر منحط» تا ۲۵ مه در موزه پیکاسو پاریس ادامه خواهد داشت.